Jak pogodzić higienę dłoni z estetyką? Przegląd aktualnych badań i praktyczne wnioski dla personelu ochrony zdrowia

Zadbane dłonie to wizytówka każdej kobiety.  Ale czy mogą też być zagrożeniem? Choć manicure dodaje pewności siebie i profesjonalnego wyglądu, to w środowisku medycznym nie estetyka, a bezpieczeństwo pacjenta powinno być na pierwszym planie. W erze wzmożonej walki z zakażeniami szpitalnymi coraz więcej ekspertów zadaje pytanie: czy lakier na paznokciach osłabia skuteczność dezynfekcji rąk? Najnowsze analizy pokazują, że stylizacja paznokci może nie tylko sprzyjać przetrwaniu drobnoustrojów, ale także komplikować codzienną higienę – nawet jeśli ręce wyglądają na czyste.

Badania porównawcze

W pracy zespołu badawczego ze Szpitala Wojewódzkiego im. św. Łukasza w Tarnowie przeanalizowano skuteczność dezynfekcji rąk u 188 pielęgniarek, zestawiając różne rodzaje stylizacji paznokci: naturalne, pokryte odżywką, z lakierem tradycyjnym, hybrydą na naturalnej płytce oraz hybrydą na przedłużeniu żelowym. Wyniki jednoznacznie wskazują, że obecność klasycznego lakieru, szczególnie starszego niż 10 dni, znacząco obniżała skuteczność dezynfekcji. Aż 21,7% próbek pobranych z paznokci w tej grupie zawierało bakterie potencjalnie chorobotwórcze.

W przypadku manicure hybrydowego zastosowanego na naturalnej, zdrowej płytce, nie wykazano istotnych różnic względem paznokci naturalnych. Inaczej wyglądała sytuacja, gdy hybryda została nałożona na paznokcie przedłużane żelem – w tej grupie obecność drobnoustrojów stwierdzono w niemal 15% próbek. Tworzenie się mikroszczelin i niewidocznych uszkodzeń powierzchni sprzyja gromadzeniu się bakterii i ich przetrwaniu mimo dezynfekcji.

W prestiżowym centrum onkologicznym w USA zespół naukowców przeprowadził eksperyment wśród 89 pielęgniarek, badając obecność mikroorganizmów na paznokciach niepomalowanych, z lakierem jednodniowym i czterodniowym. Ku zaskoczeniu badaczy, paznokcie z jednodniowym lakierem zawierały mniej bakterii Gram-dodatnich niż te bez lakieru, co sugeruje możliwy tymczasowy efekt ochronny. Jednak już po czterech dniach sytuacja uległa odwróceniu – liczba bakterii wzrosła istotnie (p = 0,03), wskazując na pogorszenie warunków higienicznych. Trend ten zaobserwowano również w przypadku bakterii Gram-ujemnych, choć bez statystycznej istotności.

W analizie opublikowanej na łamach Journal of Hospital Infection zauważono, że zarówno długość paznokci, jak i stosowanie lakierów utwardzanych UV (jak hybrydy), mogą utrudniać skuteczne oczyszczanie dłoni. Iloraz szans wskazujący na obecność patogennych bakterii był ponad siedmiokrotnie wyższy u osób z długimi paznokciami lub lakierem UV niż u tych, które miały naturalne i krótkie paznokcie.

W innym projekcie badawczym, zrealizowanym przez zespół z USA, wykazano, że sztuczne paznokcie mogą stanowić trwały rezerwuar dla patogenów. W jednym przypadku pielęgniarka z tipsami była źródłem zakażenia bakterią Serratia marcescens wśród pacjentów poddawanych hemodializie – co pokazuje, że zagrożenie może mieć bardzo realne skutki kliniczne.

Aktualne informacje

Choć stylizacja paznokci nie zawsze musi oznaczać rezygnację z estetyki, kluczowe jest zachowanie rozsądku i przestrzeganie aktualnych informacji:

• Unikanie sztucznych i przedłużanych paznokci – niezależnie od rodzaju lakieru.

• Hybryda może być dopuszczalna - ale tylko na zdrowej, krótkiej płytce paznokcia i w dobrym stanie technicznym.

• Tradycyjny lakier, szczególnie odpryśnięty lub długo utrzymywany - zwiększa ryzyko obecności drobnoustrojów.

• Regularne kontrole stanu paznokci i lakieru powinny stać się rutynową praktyką – podobnie jak zmiana odzieży roboczej.

Podsumowanie

Dłonie są podstawowym narzędziem pracy – ich higiena to nie tylko kwestia osobistej odpowiedzialności, ale także element bezpieczeństwa pacjenta. Decyzje dotyczące wyglądu dłoni powinny być podejmowane z uwzględnieniem faktów naukowych – bo w pracy z pacjentem, nawet najpiękniejszy manicure nie jest wart ryzyka.

Materiały źródłowe:

• Wałaszek, M., Grudzińska-Bartkowiak, M., Ziajka, K., i wsp. (2021). Skuteczność dezynfekcji rąk w zależności od rodzaju pokrycia płytki paznokciowej – badanie wśród pielęgniarek szpitala specjalistycznego. Medycyna Pracy, 72(1), 29–37. https://doi.org/10.13075/mp.5893.01019

• Blackburn, L., Acree, K., Bartley, J., DiGiannantoni, E., Renner, E., & Sinnott, L. T. (2020). Microbial Growth on the Nails of Direct Patient Care Nurses Wearing Nail Polish. Oncology Nursing Forum, 47(2), 155–164. https://doi.org/10.1188/20.ONF.155-164

• Kobayashi, H., Yamanaka, K., & Okamura, N. (2019). The effect of nail length and nail polish on the presence of pathogenic bacteria on fingernails. Journal of Hospital Infection, 101(2), 206–208. https://doi.org/10.1016/j.jhin.2018.09.013

• Chow, A., Arah, O. A., Chan, S. P., Chua, W. L., Ng, W. M., & Goh, Q. L. (2018). Bacterial contamination of fingernails with gel polish or artificial nails among healthcare workers. American Journal of Infection Control, 46(7), 803–805. https://doi.org/10.1016/j.ajic.2018.01.018

• McNeil, S. A., Foster, C. L., Hedderwick, S. A., & Kauffman, C. A. (2001). Effect of hand cleansing with antimicrobial soap or alcohol-based gel on microbial colonization of artificial fingernails worn by health care workers. Clinical Infectious Diseases, 32(3), 367–372. https://doi.org/10.1086/318514

• Parry, M. F., & Grant, B. (2004). Serratia marcescens outbreak in a neonatal intensive care unit linked to artificial fingernails. Infection Control and Hospital Epidemiology, 25(10), 918–920. https://doi.org/10.1086/502505