Demencja i choroba Alzheimera – zrozumieć, by lepiej pomóc

Demencja czyli zespół otępienny, to termin, pod którym kryją się różne choroby mózgu z jedną wspólną cechą – utratą funkcji poznawczych. Może dotyczyć pamięci, zdolności myślenia, rozwiązywania problemów, użycia języka czy percepcji wzrokowej. Jedną z najczęstszych form demencji jest choroba Alzheimera, na którą cierpi około 70% osób dotkniętych tym schorzeniem. To poważny problem zdrowotny o globalnym zasięgu, dotykający zarówno osoby chore, jak i ich opiekunów.

Różnorodność przyczyn i rodzajów demencji

Demencja nie jest jednolitą chorobą, lecz zespołem objawów, które mogą mieć różne przyczyny. Do najczęstszych typów demencji zalicza się:

• Demencję naczyniową, wynikającą z udaru lub innych zaburzeń przepływu krwi do mózgu. Zablokowanie naczyń krwionośnych powoduje niedotlenienie i uszkodzenie komórek mózgowych, co prowadzi do deficytów poznawczych.

• Demencję z ciałami Lewy'ego, związaną z nietypowymi złogami białek w mózgu. Objawy mogą obejmować halucynacje, niestabilność ruchową oraz zmienność funkcji poznawczych w ciągu dnia.

• Zaburzenia czołowo-skroniowe, wynikające z uszkodzenia płatów czołowych i skroniowych. Charakterystyczne objawy to zmiany osobowości, problemy z zachowaniem oraz zaburzenia językowe.

Inne przyczyny to choroby prionowe (np. Creutzfeldta-Jakoba), choroba Huntingtona czy przewlekłe urazy mózgu. Demencję mogą również naśladować niedobory witamin, zaburzenia tarczycy, depresja czy nadmierne spożycie alkoholu. Ważne jest więc, aby postawić dokładną diagnozę na podstawie badań klinicznych i laboratoryjnych.

Czynniki ryzyka

Chociaż demencja nie jest nieuniknioną częścią starzenia, ryzyko jej wystąpienia wzrasta z wiekiem. Szacuje się, że w wieku 85 lat co trzecia osoba może mieć objawy demencji. Możliwe jest jednak wystąpienie schorzenia u młodszych dorosłych, choć jest to rzadsze. Do czynników ryzyka należą:

• Wiek powyżej 65 lat.

• Historia rodzinna choroby Alzheimera lub innych rodzajów demencji.

• Wysokie ciśnienie krwi, cukrzyca oraz choroby sercowo-naczyniowe.

• Palenie papierosów i nadmierne spożycie alkoholu.

• Brak aktywności fizycznej i niezdrowa dieta.

Działania profilaktyczne, takie jak zdrowy styl życia, mogą zmniejszyć ryzyko zachorowania.

Choroba Alzheimera: Przyczyny i objawy

Choroba Alzheimera wyróżnia się spośród innych rodzajów demencji ze względu na charakterystyczne zmiany w mózgu. Naukowcy uważają, że główną przyczyną jest nagromadzenie białek amyloidu i tau, które tworzy złogi i splątki, zakłócające komunikację między komórkami nerwowymi. Objawy obejmują:

• Zaburzenia pamięci i koncentracji.

• Dezorientację w czasie i przestrzeni.

• Zmiany nastroju i zachowania, w tym podejrzliwość wobec bliskich.

• Trudności w komunikacji i rozumieniu słów.

• Problemy z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak gotowanie czy zarządzanie finansami.

W zaawansowanych stadiach choroba prowadzi do poważnych problemów ruchowych, takich jak trudności z połykaniem czy chodzeniem. Objawy te wymagają całodobowej opieki i wsparcia ze strony opiekunów.

Leczenie i wsparcie

Obecnie nie ma lekarstwa na demencję ani chorobę Alzheimera, ale dostępne terapie mogą łagodzić objawy i poprawiać jakość życia. W przypadku Alzheimera stosuje się leki wspomagające funkcje poznawcze, takie jak inhibitory cholinesterazy czy memantyna, oraz środki łagodzące problemy ze snem czy lękiem. Istotne są także zmiany stylu życia, takie jak:

• Regularna aktywność fizyczna, która wspiera zdrowie mózgu.

• Zarządzanie ciśnieniem tętniczym i poziomem cholesterolu.

• Zdrowa dieta bogata w owoce, warzywa i tłuszcze nienasycone.

Warto również angażować chorych w terapie poznawcze, które pomagają utrzymać umiejętności codziennego funkcjonowania. Terapie te mogą obejmować gry umysłowe, wspomnienia czy zajęcia grupowe.

Znaczenie opieki

Postępowanie choroby oznacza, że z czasem pacjent może wymagać większego wsparcia. Opiekunowie powinni monitorować objawy, zarządzać skutkami ubocznymi leków i tworzyć bezpieczne środowisko życia dla chorego. Ważna jest też edukacja opiekunów w zakresie radzenia sobie z emocjami i stresem. Wsparcie psychologiczne i grupy wsparcia mogą być nieocenioną pomocą dla rodzin.

Demencja a społeczeństwo

Demencja i choroba Alzheimera mają duży wpływ na społeczeństwo. Rosnąca liczba przypadków stanowi wyzwanie dla systemów opieki zdrowotnej. Koszty opieki nad pacjentami oraz obciążenie dla rodzin są znaczne. Dlatego konieczne są inwestycje w badania naukowe, które mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia mechanizmów choroby i opracowania nowych terapii.

Podsumowanie

Demencja i choroba Alzheimera są poważnymi wyzwaniami zdrowotnymi, ale wczesna diagnoza i kompleksowe podejście do leczenia mogą poprawić komfort życia pacjentów i ich rodzin. Edukacja oraz świadome podejście do ryzyk i objawów pozwalają skuteczniej zarządzać tymi schorzeniami. Wspólna praca pacjenta, opiekunów i lekarzy jest kluczem do minimalizacji skutków choroby. Dzięki rosnącej świadomości i badaniom naukowym możemy liczyć na lepsze perspektywy dla osób dotkniętych demencją w przyszłości.

Materiały źródłowe:

• Kumar A, Sidhu J, Lui F, Tsao JW. Alzheimer Disease. 2024 Feb 12. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 29763097.

• Scheltens P, De Strooper B, Kivipelto M, Holstege H, Chételat G, Teunissen CE, Cummings J, van der Flier WM. Alzheimer's disease. Lancet. 2021 Apr 24;397(10284):1577-1590. doi: 10.1016/S0140-6736(20)32205-4. Epub 2021 Mar 2. PMID: 33667416; PMCID: PMC8354300.

• Breijyeh Z, Karaman R. Comprehensive Review on Alzheimer's Disease: Causes and Treatment. Molecules. 2020 Dec 8;25(24):5789. doi: 10.3390/molecules25245789. PMID: 33302541; PMCID: PMC7764106.