TENS – nieinwazyjne wsparcie w łagodzeniu bólu okołoporodowego

Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS) to metoda łagodzenia bólu polegająca na przesyłaniu niskonapięciowych impulsów elektrycznych przez skórę do zakończeń nerwowych. Działanie TENS opiera się na dwóch podstawowych mechanizmach: zablokowaniu przewodnictwa bólu przez tzw. mechanizm „bramki” (ang. gate control theory) oraz pobudzeniu wydzielania endorfin, naturalnych substancji przeciwbólowych produkowanych przez organizm. Dzięki swojej nieinwazyjności i bezpieczeństwu TENS zyskało uznanie jako skuteczna metoda wspomagająca w opiece nad kobietą rodzącą, ale jego zastosowania sięgają znacznie dalej.

TENS w trakcie porodu – ulga bez leków

Wiele badań potwierdza skuteczność TENS w łagodzeniu bólu porodowego, szczególnie w pierwszej fazie porodu. Kobiety stosujące TENS zgłaszają mniejsze nasilenie bólu, większe poczucie kontroli nad sytuacją i niższą potrzebę stosowania analgezji farmakologicznej. W niektórych badaniach nawet 80% kobiet określało metodę jako skuteczną i chętnie zastosowałoby ją ponownie. Co istotne, stosowanie TENS nie wpływa negatywnie na przebieg porodu ani na dobrostan płodu.

W praktyce klinicznej TENS bywa stosowany m.in. na wysokości dolnego odcinka kręgosłupa (punkty L3–S2), co odpowiada lokalizacji nerwów przewodzących sygnały bólowe z macicy i kanału rodnego. Istnieją również warianty „TENS akupunkturowy”, w którym elektrody umieszcza się w punktach zgodnych z mapą meridianów, zgodnie z zasadami medycyny chińskiej.

Zastosowanie TENS w czasie ciąży

Coraz więcej danych wskazuje, że TENS może być bezpiecznie i skutecznie wykorzystywany już w ciąży, przede wszystkim w łagodzeniu bólów kręgosłupa lędźwiowego i miednicy, które często towarzyszą przyszłym mamom w drugim i trzecim trymestrze. Badania pokazują, że stosowanie TENS w tych przypadkach prowadzi do istotnej poprawy komfortu życia ciężarnych, nie powodując działań niepożądanych ani u matki, ani u płodu. Wskazuje się również na możliwość stosowania TENS w przypadkach napięciowego bólu głowy czy rwy kulszowej u kobiet w ciąży, co stanowi dobrą alternatywę dla farmakoterapii, której stosowanie bywa ograniczone w tym okresie.

TENS w połogu – łagodzenie bólu po porodzie

TENS może okazać się pomocny również po porodzie zarówno naturalnym, jak i cesarskim cięciu. W przypadku porodów drogami natury urządzenie stosuje się do łagodzenia tzw. bólu poporodowego związanego ze skurczami macicy oraz dolegliwości ze strony krocza. W przypadku cięcia cesarskiego TENS może skutecznie zmniejszyć ból w okolicy blizny, ułatwiając wczesną mobilizację i opiekę nad dzieckiem. Ponadto u kobiet karmiących piersią stanowi bezpieczną alternatywę wobec silnych leków przeciwbólowych, które mogą przenikać do mleka.

Korzyści psychiczne i poczucie sprawczości

Jedną z najczęściej podkreślanych przez pacjentki zalet stosowania TENS jest większe poczucie kontroli i sprawczości w procesie rodzenia. Możliwość samodzielnego zarządzania intensywnością stymulacji daje kobietom realny wpływ na to, jak radzą sobie z bólem – co przekłada się na mniejsze napięcie i lęk. Z tego względu TENS wpisuje się w założenia opieki opartej na szacunku i partnerskim podejściu do rodzącej.

Rola personelu medycznego w skuteczności terapii TENS

Skuteczne i bezpieczne stosowanie TENS wymaga obecności dobrze przeszkolonego personelu – przede wszystkim położnych, fizjoterapeutów i lekarzy. To oni są odpowiedzialni za dobór parametrów impulsu, lokalizację elektrod oraz monitorowanie efektów działania. Współpraca z pacjentką, edukacja i odpowiednie przygotowanie sprzętu stanowią klucz do sukcesu. W krajach takich jak Szwecja czy Wielka Brytania TENS jest standardowo oferowany w oddziałach porodowych jako element zindywidualizowanej opieki nad rodzącą.

TENS to nowoczesna, nieinwazyjna i efektywna metoda łagodzenia bólu, która znajduje coraz szersze zastosowanie w położnictwie. Od łagodzenia bólu porodowego, przez wsparcie w dolegliwościach ciążowych, po pomoc w połogu – elektrostymulacja nerwów oferuje realne korzyści kobietom na każdym etapie macierzyństwa. W rękach przeszkolonego personelu medycznego TENS może stać się nie tylko skutecznym narzędziem walki z bólem, ale także symbolem troski o godność, komfort i bezpieczeństwo kobiet rodzących.

Materiały źródłowe:

• Reis CCSD, Dias LDC, Carvalho LB, Junior LBA, Imoto AM. Transcutaneous Nerve Electrostimulation (TENS) in Pain Relief During Labor: A Scope Review. Rev Bras Ginecol Obstet. 2022 Feb;44(2):187-193. doi: 10.1055/s-0042-1742290. Epub 2022 Feb 25. PMID: 35213917; PMCID: PMC9948100.

Autor: Dr n. o zdr. Magdalena Korżyńska-Piętas, Prof. UM