Hashimoto – choroba autoimmunologiczna, która wpływa na cały organizm

Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy (HT), jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób autoimmunologicznych, a także główną przyczyną niedoczynności tarczycy. W jej przebiegu układ odpornościowy błędnie atakuje własny gruczoł tarczowy, prowadząc do jego stopniowego uszkodzenia. Proces ten obejmuje gromadzenie autoreaktywnych limfocytów w obrębie tarczycy oraz produkcję autoprzeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) i tyreoglobulinie (anty-TG), które niszczą komórki odpowiedzialne za produkcję hormonów tarczycy. Początkowo, w wyniku uszkodzenia tarczycy, może dojść do chwilowej nadczynności, spowodowanej uwolnieniem nadmiernej ilości hormonów, jednak w miarę postępu choroby funkcja tarczycy zaczyna słabnąć, co prowadzi do rozwoju niedoczynności tarczycy. Choroba Hashimoto, jako przewlekłe zapalenie autoimmunologiczne, jest nie tylko jedną z najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy, ale także poważnie wpływa na wiele aspektów zdrowia, wywołując szereg objawów, które mogą dotyczyć nie tylko układu endokrynnego, ale także serca, układu pokarmowego, rozrodczego oraz nerwowego. Zrozumienie tych zależności jest kluczowe dla skutecznego leczenia i poprawy jakości życia pacjentów z chorobą Hashimoto.

Wpływ na metabolizm i poziom glukozy

Po osiągnięciu fazy hipotyreozy, choroba Hashimoto może prowadzić do licznych zaburzeń metabolicznych. Niedobór hormonów tarczycy skutkuje spowolnieniem procesów metabolicznych, w tym zmniejszeniem wchłaniania glukozy w jelitach, ograniczeniem glukoneogenezy (produkcji glukozy z innych źródeł) oraz glikogenolizy (uwalniania glikogenu z wątroby i mięśni). Te zmiany mogą prowadzić do nawracających hipoglikemii. Istnieje również silne powiązanie między chorobą Hashimoto a insulinoopornością - stanem, w którym tkanki stają się mniej wrażliwe na insulinę, mimo jej prawidłowego lub podwyższonego stężenia. Badania wskazują na pozytywny wpływ leczenia hormonami tarczycy (lewotyroksyną) na poprawę wrażliwości tkanek na insulinę, jednak normalizacja poziomu hormonów tarczycowych nie zawsze przekłada się na poprawę kontroli glikemii.

Wpływ na układ rozrodczy

Choroba Hashimoto wpływa również  na funkcje układu rozrodczego. Niedoczynność tarczycy zaburza wydzielanie gonadotropin, w tym hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), co zaburza procesy owulacyjne. Dodatkowo, wzrost poziomu prolaktyny, który jest częstym objawem choroby, może prowadzić do braku owulacji, mlekotoku, a także innych problemów, takich jak spadek libido, wzrost masy ciała, osteopenia czy nieregularne miesiączkowanie. U około 30% kobiet z Hashimoto obserwuje się nadmiar prolaktyny, co może przyczynić się do trudności z zajściem w ciążę.

Nieleczona niedoczynność tarczycy zwiększa ryzyko poronień, które w przypadku pacjentek z chorobą Hashimoto jest dwukrotnie wyższe w porównaniu do kobiet zdrowych. Leczenie lewotyroksyną znacząco zmniejsza to ryzyko, a także poprawia stan zdrowia kobiet planujących ciążę. Suplementacja selenem i witaminą D wykazuje korzystne działanie na przebieg choroby, jednak jej skuteczność w zapobieganiu poronieniom pozostaje przedmiotem dalszych badań.

Związek z zespołem policystycznych jajników (PCOS)

Zespół policystycznych jajników (PCOS) i choroba Hashimoto są ze sobą często powiązane. Oba te schorzenia wiążą się z zaburzeniami w wydzielaniu hormonów, w tym testosteronu i LH, oraz z przewlekłym brakiem owulacji. Terapia hormonalna stosowana w leczeniu niedoczynności tarczycy może poprawić funkcjonowanie jajników, regulować cykl menstruacyjny i zwiększyć płodność.

Wpływ na układ sercowo-naczyniowy

Choroba Hashimoto, jako proces autoimmunologiczny, wpływa również na zdrowie układu sercowo-naczyniowego. Niedoczynność tarczycy jest czynnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy, otyłości oraz hiperlipidemii, które z kolei sprzyjają chorobom serca. Zmiany w metabolizmie tłuszczów oraz zwiększenie poziomu cholesterolu we krwi mogą prowadzić do rozwoju miażdżycy, a w konsekwencji do choroby niedokrwiennej serca. Choroba Hashimoto może także powodować zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca oraz nadciśnienie płucne, szczególnie w przypadkach niedostatecznie leczonej hipotyreozy.

Wpływ na układ pokarmowy

Spowolnienie metabolizmu w wyniku niedoboru hormonów tarczycy prowadzi do zaburzeń perystaltyki jelit, co może skutkować zaparciami. U pacjentów z chorobą Hashimoto, którzy przeszli w fazę hipotyreozy, zaparcia są jednym z najczęstszych problemów ze strony układu pokarmowego. Może również wystąpić niedrożność jelit, rozdęcie okrężnicy oraz zaburzenia krążenia w obrębie przewodu pokarmowego. Dodatkowo, choroby autoimmunologiczne, w tym Hashimoto, mogą współistnieć z autoimmunologicznym zapaleniem błony śluzowej żołądka, które prowadzi do uszkodzenia śluzówki żołądka, zaburzeń wchłaniania witamin (np. B12) oraz ryzyka rozwoju nowotworów przewodu pokarmowego, takich jak rak żołądka czy trzustki.

Wpływ na układ nerwowy

Problemy neuropsychiatryczne są często pomijane, ale mogą stanowić istotny element obrazu klinicznego choroby. Niedoczynność tarczycy może prowadzić do depresji, stanów lękowych, obniżenia nastroju i apatii. Zmniejszenie poziomu hormonów tarczycowych negatywnie wpływa na układ serotoninergiczny i noradrenergiczny, co może prowadzić do zaburzeń emocjonalnych. Dodatkowo, przewlekła hipotyreoza może powodować spowolnienie funkcji poznawczych oraz zahamowanie ruchowe. W ciężkich przypadkach, niedoczynność tarczycy może doprowadzać do encefalopatii Hashimoto, poważnego zaburzenia neurologicznego, które objawia się deficytem poznawczym oraz zaburzeniami psychicznymi.

Podsumowanie

Choroba Hashimoto to schorzenie, które wywiera kompleksowy wpływ na funkcjonowanie organizmu. Zaburzenia metaboliczne, hormonalne oraz ich wpływ na układ rozrodczy, sercowo-naczyniowy i pokarmowy mogą prowadzić do wielu poważnych komplikacji zdrowotnych. Dlatego ważne jest, aby osoby z chorobą Hashimoto były pod stałą opieką endokrynologiczną. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie mogą znacznie poprawić jakość życia pacjentów oraz zapobiec rozwoju poważnych powikłań.

Materiały źródłowe:

• Lei Y, Yang J, Li H, Zhong H, Wan Q. Changes in glucose‐lipid metabolism, insulin resistance And inflammatory factors in patients with autoimmune thyroid disease. J Clin Lab Anal. 2019, 33.

• Gökosmanoğlu F., Aksoy E., Önmez A. Policystic ovary syndrome and Hashimoto’s thyroiditis: An autoimmune relationship. J Surg Med. 2019, 3(11), 790-792.

• Stetkiewicz-Lewandowicz A., Sobów T. Psychologiczne aspekty choroby Hashimoto. Sztuka Leczenia 2018, nr 2, 41-51.

• Szwajkosz K., Wawryniuk A., Sawicka K., Łuczyk R., Tomaszewski A. Niedoczynność tarczycy jako skutek przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia gruczołu tarczowego. Journal od Education, Health and Sport 2017, 7(5), 41-54.

• Mincer DL, Jialal I. Hashimoto Thyroiditis. [Updated 2023 Jul 29]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459262/