Czy pracodawcy grają fair? O minimalnych wynagrodzeniach pielęgniarek

Ramy prawne – co ustawa zapewnia…

Na podstawie ustawy z 8 czerwca 2017 r. (z nowelizacją od 29 czerwca 2022) każda pielęgniarka i położna zatrudniona na umowie o pracę w podmiocie leczniczym ma prawo do minimalnego wynagrodzenia zasadniczego, obliczanego według posiadanego wykształcenia i specjalizacji. Umowy cywilnoprawne (zlecenie, kontrakt) są wyłączone z tego zakresu, podobnie jak miejsca takie jak DPS czy żłobki – tam ustawa nie obowiązuje .

Aktualne minimalne wynagrodzenia pielęgniarek i położnych – stan na 1 lipca 2025 r.
Zgodnie z ustawą o minimalnym wynagrodzeniu zasadniczym dla pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych, od 1 lipca 2025 roku wprowadzono nowe stawki wynagrodzeń dla pielęgniarek i położnych. Wysokość pensji zasadniczej zależy od posiadanego wykształcenia oraz kwalifikacji zawodowych, a także od przypisanego współczynnika pracy.

Grupa 2 – najwyższe wynagrodzenie

Pielęgniarki i położne z tytułem magistra oraz specjalizacją w dziedzinie pielęgniarstwa lub pokrewnej otrzymają minimalne wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 10 554,42 zł brutto miesięcznie.

Grupa 5 – średnie wykształcenie ze specjalizacją

Osoby z wykształceniem średnim medycznym oraz specjalizacją lub z wykształceniem wyższym pierwszego stopnia i specjalizacją (np. licencjat z pielęgniarstwa) otrzymają minimalne wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 8 345,35 zł brutto miesięcznie.

Grupa 6 – najniższe kwalifikacje

Pielęgniarki i położne z wykształceniem średnim medycznym, a także te z wykształceniem wyższym pierwszego stopnia (licencjat), które nie posiadają specjalizacji, otrzymają minimalne wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 7 690,82 zł brutto miesięcznie.

Pracodawcy omijają przepisy o minimalnym wynagrodzeniu pielęgniarek

Mimo jednoznacznych zapisów ustawowych i oficjalnych wytycznych Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych, w praktyce wielu pracodawców podejmuje działania zmierzające do obejścia obowiązku wypłacania minimalnego wynagrodzenia pielęgniarkom i położnym. Często są to działania pozornie legalne, jednak w rzeczywistości naruszające zarówno ducha, jak i literę prawa.

Skala problemu i dane obrazujące realia

Dane zbierane przez Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych oraz samorząd zawodowy wskazują, że duża część środowiska nie otrzymuje wynagrodzenia zgodnego z ustawowo przypisaną grupą zaszeregowania. Przykładowo, choć wiele pielęgniarek posiada wyższe wykształcenie oraz specjalizacje, to jedynie około 10% z nich formalnie kwalifikuje się do najwyższych grup, a zaledwie 6% faktycznie otrzymuje z tego tytułu wyższe wynagrodzenie. Oznacza to, że ponad 90% pracownic jest przypisywana do niższych grup, co automatycznie wiąże się z obniżeniem pensji zasadniczej.

Zdecydowana większość pielęgniarek – szacunkowo około 66% – zaliczana jest przez pracodawców do najniższej, szóstej grupy zawodowej, mimo że wiele z nich spełnia wymogi wyższych współczynników pracy. Różnice między przepisami a praktyką są znaczące: w teorii pielęgniarka z tytułem magistra i specjalizacją powinna otrzymywać miesięczne wynagrodzenie zasadnicze rzędu ponad 10 tysięcy złotych brutto, a ta z tytułem licencjata – ponad 7 tysięcy. Tymczasem rzeczywiste wynagrodzenia często są znacznie niższe i nie odzwierciedlają faktycznych kwalifikacji zawodowych.

Dodatkowo, struktura zatrudnienia pielęgniarek pokazuje, że około 25% zarejestrowanych w rejestrze zawodowym osób nie wykonuje zawodu. Choć przyczyny są różne, jednym z głównych powodów rezygnacji z pracy w zawodzie są właśnie warunki płacowe, w tym zaniżanie wynagrodzeń i brak uznania dla posiadanych kompetencji. Wszystko to prowadzi do wniosku, że unikanie wypłaty należnych, ustawowo gwarantowanych pensji nie jest odosobnioną praktyką, lecz zjawiskiem powszechnym i systemowym.

Typowe praktyki omijania przepisów

Poniżej przedstawiono najczęściej spotykane mechanizmy stosowane przez nieuczciwych pracodawców – od manipulowania klasyfikacją zawodową po wypowiedzenia zmieniające warunki pracy i wynagrodzenia.

1. Sztuczne zaniżanie grup zawodowych

• Pracodawcy celowo przypisują niższy współczynnik (niższy stopień grupy 2, 5 lub 6), nawet jeśli kwalifikacje pielęgniarki odpowiadają wyższej grupie.

• Fałszywe stanowiska „magister bez specjalizacji”- ta praktyka polega na nadaniu stanowiska o nazwie sugerującej wyższe kwalifikacje, przy jednoczesnym przypisaniu go do niższej grupy wynagrodzenia.

2. Wypowiedzenia zmieniające warunki pracy

• Zamiast uznania podwyżki wynikającej z ustawy, pracodawca wręcza wypowiedzenie zmieniające, z niższą grupą zawodową – co formalnie obniża pensję, choć narusza prawo.

• Pielęgniarka może odmówić przyjęcia, domagać się dotychczasowych warunków i zasądzić odszkodowanie .

3. Ukrywanie wynagrodzenia w dodatkach zamiast uczciwej pensji zasadniczej

• Dodatki stażowe lub specjalizacyjne są oddzielane od pensji zasadniczej, by wypłacać minimalną niższą– mimo że ustawowo liczy się całość zasadniczego wynagrodzenia.

• Ministerstwo Zdrowia wyjaśnia: należy liczyć faktyczne podstawowe wynagrodzenie – dodatki włączone.

4. Omijanie przez status podmiotu leczniczego

• Placówki spoza podmiotów leczniczych (DPS, żłobki, hospicja) nie muszą stosować minimalnych stawek , co pozwala na zatrudnianie pielęgniarek na niższych umowach za stawki zdecydowanie poniżej norm.

• Nawet szpitale SPZOZ potrafią nie rejestrować oddziału jako „podmiot leczniczy”, by uniknąć regulacji.
  
  Jak pielęgniarki mogą bronić się przed nieuczciwymi praktykami pracodawców dotyczącymi minimalnego wynagrodzenia?

Pielęgniarki, które zauważają, że ich pracodawca nie wypłaca minimalnego wynagrodzenia zasadniczego zgodnie z ustawą, mają kilka narzędzi i możliwości, aby bronić swoich praw:

1. Znajomość przepisów i dokumentacja

Podstawą obrony jest dobra znajomość przepisów – przede wszystkim ustawy o minimalnym wynagrodzeniu w podmiotach leczniczych oraz oficjalnych wyjaśnień Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych (NIPiP).

2. Rozmowa i próba wyjaśnienia sytuacji z pracodawcą

Czasem nieprawidłowości wynikają z nieświadomości lub błędów działu kadr. Warto więc najpierw zgłosić swoje wątpliwości bezpośrednio przełożonemu, żądając wyjaśnień i korekty wypłaty zgodnie z prawem.

3. Zgłoszenie sprawy do związków zawodowych

Jeśli w miejscu pracy działa związek zawodowy, pielęgniarki mogą zwrócić się o pomoc i wsparcie. Związki mają doświadczenie w walce o prawa pracownicze i mogą podjąć negocjacje lub interwencje w imieniu pracowników.

4. Skarga do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP)

Pielęgniarki mogą złożyć anonimową lub podpisaną skargę do PIP, która ma prawo przeprowadzić kontrolę w podmiocie leczniczym i nakazać naprawienie nieprawidłowości w wynagrodzeniach.

5. Pomoc prawna i dochodzenie roszczeń na drodze sądowej

W przypadku odmowy wypłaty należnego wynagrodzenia, pielęgniarki mogą skorzystać z pomocy prawnika lub radcy prawnego specjalizującego się w prawie pracy. Dochodzenie roszczeń przed sądem pracy może zakończyć się nakazem wypłaty zaległych świadczeń wraz z odsetkami.

6. Konsultacje z Naczelna Izbą Pielęgniarek i Położnych

NIPiP oferuje wsparcie i informacje dotyczące praw pielęgniarek, a także może pomóc w nagłośnieniu problemu na szczeblu lokalnym lub krajowym. Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu pielęgniarek i położnych powstała po to, by zapewnić sprawiedliwe i godne warunki pracy dla jednej z najważniejszych grup zawodowych w systemie ochrony zdrowia. Niestety, praktyka pokazuje, że nie wszyscy pracodawcy respektują jej przepisy, często uciekając się do nieuczciwych praktyk. W obliczu takich działań kluczowa jest świadomość swoich uprawnień, a także determinacja w ich egzekwowaniu – poprzez dialog, wsparcie związków zawodowych, interwencję instytucji kontrolnych czy dochodzenie swoich roszczeń na drodze sądowej.

Materiały źródłowe:

• Ustawa z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników wykonujących zawody medyczne w podmiotach leczniczych (t.j. Dz.U. 2022 poz. 1352 z późn. zm.).

• Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Pytania i odpowiedzi dot. wynagrodzeń pielęgniarek i położnych po 1 lipca 2022, NIPiP, Warszawa 2022.

• Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych, Analiza skutków wprowadzania ustawy o minimalnym wynagrodzeniu w podmiotach leczniczych, Warszawa 2023.