Co warto wiedzieć o zabiegu wyłonienia stomii?

Na całym świecie żyje około 13,5 mln ludzi ze stomią. Każdego roku takich zabiegów przeprowadza się ponad milion. W Polsce - ponad kilkanaście tysięcy rocznie.

Przyczyny przeprowadzania zabiegu

Najczęstszą przyczyną wyłonienia stomii od wielu lat pozostają nowotwory w tym rak okrężnicy, odbytnicy  oraz pęcherza moczowego. Pozostałe przyczyny wyłaniania stomii  to:

• choroby zapalne jelit- nieswoiste zapalenie jelit (NZJ), takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego,

• choroby genetyczne (rodzinna polipowatość gruczolakowata)

• wady wrodzone lub rany pourazowe, wypadki komunikacyjne

• endometrioza (DIE)

Pomimo wielu nowoczesnych metod diagnostycznych, badań przesiewowych czy programów profilaktycznych wykrywalność chorób nowotworowych jest w dalszym ciągu późna i często odbywa się w IV stadium choroby nowotworowej, na etapie przerzutowości, a wyłaniana stomia jest leczeniem paliatywnym.

Rodzaje stomii

Najczęściej wyłanianym rodzajem stomii jest stomia na jelicie grubym, kilka procent mniej mamy pacjentów z ileostomią, oraz urostomią, zarówno kolostomia jak i ileostomia mogą być wyłonione na różny czas.
Wyróżniamy więc:

• Stomię definitywną - jeżeli usunięto odbytnicę i odbyt (w przypadku ileo- i  kolostomii) lub pęcherz (w przypadku urostomii). W tym przypadku pacjent ma stomię do końca życia.

• Stomię czasową - jeżeli zachowano zwieracze odbytu (w przypadku ileo- i kolostomii), po określonym czasie istnieje możliwość przywrócenia naturalnej drogi wydalania stolca - odworzenie ciagłości przewodu pokarmowego.

Koszty i refundacja

Każdy pacjent, który przeszedł zabieg operacyjny wyłonienia stomii uprawniony jest do otrzymania zlecenia na sprzęt stomijny oraz akcesoria do pielęgnacji stomii i skóry wokół niej. Obowiązek wypisania pacjentowi takiego zlecenia spoczywa na jednostce organizacyjnej szpitala, w której pacjent był operowany. Zlecenie może wypisać zarówno lekarz, jak i pielęgniarka posiadająca stosowane uprawnienia.

Sprzęt stomijny w Polsce jest refundowany w 100%, a kwota refundacji wynosi:

• W przypadku stomii jelitowych 450 zł na miesiąc.

• W przypadku urostomii 530 zł na miesiąc. 

Pierwsze zlecenie, wystawione w miesiącu, w którym pacjent przeszedł operację jest w podwójnym limicie. Oznacza, to że pacjenci z kolo- lub ileostomią mogą skorzystać z refundacji w kwocie 900 zł, a pacjenci z urostomią w kwocie 1060zł.

Jest to ogromna korzyść dla pacjentów, biorąc pod uwagę, że wielu z nich ma na początku swej drogi ze stomią ma kłopoty w opanowaniu sztuki wymiany sprzętu czy pielęgnacji stomii. Podwójne limity w pierwszym okresie po operacji wyłonienia stomii zabezpieczają pacjenta również na wypadek problemów z doborem konkretnego rodzaju sprzętu stomijnego.

Podwójny limit pozwala na przetestowanie kilku różnych rozwiązań i daje pacjentowi czas na podjęcie decyzji, który rodzaj sprzętu stomijnego jest dla niego najlepszy.

Oprócz zlecenia na sprzęt stomijny pacjenci otrzymują również zlecenie na akcesoria.

Tu refundacja wynosi 80 % z kwoty 120 zł na miesiąc. Oznacza to, że pacjent zobowiązany jest dopłacić 20 %, czyli 24 zł.

To zlecenie również w pierwszym miesiącu po zabiegu wyłonienia stomii jest podwójne, czyli pacjent ma do wykorzystania 240 zł na akcesoria do pielęgnacji, z czego dopłaca 20% czyli 48 zł.

Środowisko pacjentów stomijnych już od dłuższego czasu zgłasza,  że o ile refundacja na sprzęt stomijny jest wystarczająca to niestety refundacja w zakresie akcesoriów bywa niewystarczająca. Oczywiście pacjenci mogą dokupować brakujące produkty, ale powyżej refundowanych limitów odpłatność wynosi 100%.

Najczęściej pacjentami stomijnymi bywają osoby starsze, niejednokrotnie samotne lub opiekujące się jeszcze bardziej schorowaną bliską osobą. Dlatego tak wielkim wyzwaniem bywa opieka nad pacjentem ze stomią.

Przy wypisie ze szpitala, oprócz zleceń na zaopatrzenie w wyroby medyczne, pacjent powinien wyjść uzbrojony w wiedzę jak samodzielnie pielęgnować stomię, na co zwracać uwagę w procesie samoopieki, oraz kiedy powinien szukać pomocy pielęgniarki stomijnej.

Podsumowanie

Pamiętajmy, że profesjonalnie przeprowadzona edukacja stomijna zaczyna się jeszcze przed zabiegiem operacyjnym. W wielu miejscach w Polsce funkcjonują poradnie prehabilitacyjne, które zajmują się szeroko pojętym przygotowaniem pacjenta do operacji, między innymi poprzez przygotowanie żywieniowe, poprawę ogólnej wydolności organizmu, eliminację nałogów. W poradniach pacjent również ma możliwość skorzystania ze wsparcia psychologicznego, a pacjent z zaplanowanym zabiegiem wyłonienia stomii przechodzą właśnie pierwszy etap edukacji stomijnej.

Taka edukacja ma niebagatelny wpływa na cały proces terapeutyczny pacjenta oraz jakość jego życia po zabiegu operacyjnym. Świadomość poszczególnych etapów w procesie leczenia jest niezbędnym aspektem jego powodzenia. Często wyłonienie stomii to jedynie przystanek, na drodze pacjenta do zdrowia, drodze która bywa wyboista i nieprzewidywalna. W przypadku chorób nowotworowych, standardem jest kontynuacja leczenia uzupełniającego w postaci chemioterapii lub radioterapii. Dlatego tak ważnym jest wyposażenie pacjenta na etapie edukacji we wszystkie narzędzia niezbędne pacjentowi w samodzielnym życiu ze stomią.

Materiały źródłowe:

• https://stomalife.pl/refundacja-2024, dostęp 04/2024

• „Stomia – prawidłowe postępowanie chirurgiczne i pielęgnacja” pod redakcją Tomasza Banasiewicza, Piotra Krokowicza i Marka Szczepkowskiego

• https://www.mp.pl/eras/wytyczne/224996,podstawowe-zasady-protokolu-opieki-okolooperacyjnej-eras, dostęp 04/2025

• https://www.mp.pl/eras/wytyczne/126405,protokol-eras-enhanced-recovery-after-surgery-wspolczesna-kompleksowa-formula-opieki-okolooperacyjnej-dla-poprawy-wynikow-leczenia, dostęp 04/2025