Kiedy hałas nie śpi – jak zaburzenia snu i dźwięki niszczą słuch

Coraz więcej dowodów naukowych wskazuje na powiązania między jakością snu, zdrowiem słuchu i ekspozycją na hałas. Nowe badania ujawniają, że problemy ze snem nie tylko pogarszają ogólne samopoczucie, ale mogą również przyczyniać się do stopniowej utraty słuchu, a nawet zaburzeń poznawczych – zwłaszcza w kontekście długotrwałego narażenia na hałas.

Problemy ze snem zwiększają ryzyko ubytku słuchu

Wiele badań z ostatnich lat pokazuje związek między jakością snu a zdrowiem słuchu. Badanie opublikowane w czasopiśmie Ear and Hearing (2023) wykazało, że osoby z niską jakością snu częściej doświadczały ubytku słuchu. Podobne obserwacje poczyniono w BMC Public Health, gdzie analizowano długość snu ponad 2500 osób. Zarówno zbyt krótki, jak i zbyt długi sen – poza zalecanym przedziałem 7–9 godzin – wiązały się z częstszym zgłaszaniem problemów ze słuchem.

Kolejne badanie na ponad 230 tys. osób dorosłych wskazało, że to jakość snu – a nie jego długość – ma kluczowe znaczenie. Uczestnicy, którzy zgłaszali objawy takie jak chrapanie, senność w ciągu dnia czy trudności z porannym wstawaniem, mieli wyższe ryzyko ubytku słuchu. Co ważne, te symptomy często wskazują na obturacyjny bezdech senny (OSA), który może prowadzić do niedotlenienia i uszkodzenia komórek słuchowych w uchu wewnętrznym.

Drzemki – nieoceniony bufor?

Badacze z Chin sugerują, że krótkie drzemki popołudniowe (5–30 minut) mogą chronić słuch u osób, które nie wysypiają się w nocy. Ich badanie, opublikowane w Frontiers in Public Health, wykazało niższe ryzyko ubytku słuchu wśród osób regularnie drzemiących – o ile drzemki te nie zastępują pełnowartościowego snu nocnego.

Hałas – niedoceniany czynnik ryzyka

Hałas to jedno z najczęstszych zagrożeń zawodowych. Choć jego negatywny wpływ na słuch jest dobrze udokumentowany, coraz więcej mówi się o jego oddziaływaniu na układ nerwowy i sen. Ekspozycja na hałas, nawet ten niemający intensywności powodującej bezpośrednie uszkodzenie słuchu, wiąże się z:

• zaburzeniami snu,

• chorobami układu krążenia,

• obniżeniem funkcji poznawczych,

• zwiększoną drażliwością i reakcjami stresowymi,

• wydłużonym czasem reakcji i wzrostem liczby błędów w zadaniach poznawczych.

Według badań Irgens-Hansena i współpracowników, osoby narażone na hałas miały znacząco dłuższy czas reakcji niż osoby z grupy kontrolnej. W badaniach podkreślono również, że nawet hałas środowiskowy o niższym natężeniu może zakłócać funkcje poznawcze, szczególnie jeśli działa przewlekle.

Choć dokładny mechanizm tego zjawiska nie jest jeszcze w pełni poznany, naukowcy sugerują kilka potencjalnych wyjaśnień:

• interakcje środowiskowo-genetyczne,

• stres psychologiczny i neurotoksyczność,

• zmiany w osi mikrobiom-jelita-mózg,

• przewlekły stan zapalny w układzie nerwowym.

Wspólny mianownik: układ nerwowy i stres oksydacyjny

Zarówno zaburzenia snu, jak i ekspozycja na hałas mogą prowadzić do stresu oksydacyjnego i neurozapalnego, co z kolei wpływa na funkcjonowanie struktur słuchowych i poznawczych. Niedotlenienie – charakterystyczne dla OSA – dodatkowo pogarsza sytuację, uszkadzając wrażliwe komórki ucha wewnętrznego.

Co możemy zrobić?

• Dbaj o regularny sen (7–9 godzin) i jego dobrą jakość – unikaj światła niebieskiego, hałasu i kofeiny przed snem.

• Rozważ krótkie drzemki, jeśli sen nocny jest niewystarczający.

• Ogranicz ekspozycję na hałas – zarówno w pracy, jak i w domu.

• Rozważ badanie pod kątem OSA, jeśli występują objawy takie jak chrapanie, senność dzienna, częste budzenie się w nocy.

Podsumowanie

Związek między snem, słuchem i ekspozycją na hałas jest coraz lepiej udokumentowany naukowo. Wspólne mechanizmy biologiczne – stres oksydacyjny, neurozapalny i zaburzenia ukrwienia – wskazują na potrzebę podejścia interdyscyplinarnego do prewencji i leczenia tych problemów. Sen to nie luksus – to fundament zdrowia mózgu i zmysłów.

Materiały źródłowe:

• Yévenes-Briones, Humberto1,2; Caballero, Francisco Félix1,2; Estrada-deLeón, Daniela B.1,2; Struijk, Ellen A.1,2; Mesas, Arthur Eumann3; Banegas, José R.1,2; Rodríguez-Artalejo, Fernando1,2,4; Lopez-García, Esther1,2,4. Duration and Quality of Sleep and Risk of Self-reported Hearing Loss: The UK Biobank Study. Ear and Hearing 44(5):p 1182-1189, September/October 2023. | DOI: 10.1097/AUD.0000000000001360

• Long L, Tang Y. Association between sleep duration and hearing threshold shifts of adults in the United States: National Health and Nutrition Examination Survey, 2015-2016. BMC Public Health. 2023 Nov 21;23(1):2305. doi: 10.1186/s12889-023-17204-3. PMID: 37990210; PMCID: PMC10664608.

• Huang L, Li L, Wang J, Zhang S, Wu H, Lan Y, Li J, Zhang Y. Noise exposure, hearing loss and cognitive impairment: a cross-sectional study based on an occupational health surveillance cohort in China. Front Public Health. 2025 Feb 19;13:1455340. doi: 10.3389/fpubh.2025.1455340. PMID: 40046130; PMCID: PMC11880209.

• Yévenes-Briones, H., Caballero, F. F., Estrada-deLeón, D. B., Struijk, E. A., Mesas, A. E., Banegas, J. R., Rodríguez-Artalejo, F., & Lopez-García, E. (2023). Duration and Quality of Sleep and Risk of Self-reported Hearing Loss: The UK Biobank Study. Ear and hearing, 44(5), 1182–1189.

• Lee, J. M., & Lee, H. J. (2023). Is sleep apnea truly associated with hearing loss? A nationwide, population-based study with STOP-BANG questionnaire. Frontiers in public health, 11, 1170470.

• Long, L., & Tang, Y. (2023). Association between sleep duration and hearing threshold shifts of adults in the United States: National Health and Nutrition Examination Survey, 2015-2016. BMC public health, 23(1), 2305.

• Cui, X., Lu, Z., Guo, X., Dai, N., Huang, C., Liu, Y., Lin, R., Yu, Y., Qin, G., & Chen, J. (2023). Association of nocturnal sleep duration and midday napping with subjective poor hearing among middle-aged and older adults in China. Frontiers in public health, 11, 1160294.

• Irgens-Hansen, Kaja1,2,; Gundersen, Hilde1; Sunde, Erlend1; Baste, Valborg1; Harris, Anette3; Bråtveit, Magne1; Moen, Bente E.4. Noise exposure and cognitive performance: A study on personnel on board Royal Norwegian Navy vessels. Noise and Health 17(78):p 320-327, Sep–Oct 2015. | DOI: 10.4103/1463-1741.165057