1 sierpnia 2025
SBAR – narzędzie, które może ratować zdrowie i życie
SBAR, czyli ustrukturyzowany sposób przekazywania informacji, pomaga personelowi medycznemu szybko, jasno i skutecznie komunikować się w najważniejszych momentach. Jak działa i dlaczego może dosłownie ratować życie?
Bezpieczeństwo pacjenta to jeden z fundamentów nowoczesnej opieki zdrowotnej. W dobie intensywnego rozwoju technologii i nowych metod leczenia coraz częściej zwraca się uwagę nie tylko na skuteczność terapii, ale także na jakość współpracy i komunikacji w zespole medycznym. Choć może się wydawać, że są to kwestie drugorzędne, badania pokazują, że błędy komunikacyjne są jedną z głównych przyczyn zdarzeń niepożądanych w ochronie zdrowia.
W odpowiedzi na to wyzwanie, w wielu krajach, również w Polsce, wdrażane są narzędzia, które standaryzują sposób przekazywania informacji klinicznych. Jednym z najbardziej znanych i skutecznych z nich jest protokół SBAR – prosta, czteroelementowa struktura, która porządkuje przekaz i umożliwia szybkie podejmowanie decyzji. SBAR to akronim od słów: Situation, Background, Assessment i Recommendation, czyli Sytuacja, Tło, Ocena i Rekomendacja.
To narzędzie nie jest tylko teoretycznym modelem, to praktyczne wsparcie dla pielęgniarek, położnych, lekarzy i ratowników medycznych w codziennej pracy, w szczególności podczas przekazywania dyżuru, raportowania zmian w stanie pacjenta lub konsultacji z innym specjalistą.
Jak SBAR wygląda w codziennej pracy?
Choć metoda SBAR była początkowo wykorzystywana głównie w warunkach szpitalnych, szczególnie w sytuacjach kryzysowych (np. ostre pogorszenie stanu pacjenta), coraz częściej stosuje się ją również w codziennej pracy np. podczas przekazywania zmiany pielęgniarskiej. Jej struktura pozwala na szybkie uporządkowanie informacji i ogranicza ryzyko pominięcia istotnych danych klinicznych.
Dla przykładu: pielęgniarka przekazująca zmianę może skorzystać z SBAR, opisując sytuację pacjentki, która od rana skarży się na ból brzucha. Zamiast długiej, chaotycznej relacji, informacja zostaje przedstawiona w następujący sposób:
S(Situation):
Pacjentka Anna Zielińska, lat 68, leży na sali nr 3. Dziś rano zgłaszała nasilony ból w podbrzuszu, który pojawił się nagle i utrzymuje się od około godziny.
B(Background):
Pani Anna przebywa u nas od trzech dni z powodu zapalenia uchyłków jelita grubego. Ma nadciśnienie tętnicze, przyjmuje perindopryl i furosemid. Wczoraj miała lekko podwyższoną temperaturę (37,8°C), dziś rano – 38,5°C. Dotychczasowa perystaltyka jelit była prawidłowa.
A(Assessment):
W badaniu palpacyjnym brzuch napięty, bolesny w lewym dolnym kwadrancie, osłuchowo perystaltyka osłabiona. Ciśnienie 135/85 mmHg, tętno 96/min, temperatura 38,6°C. Pacjentka wygląda na zaniepokojoną, zgłasza dyskomfort.
R(Recommendation):
Zalecam obserwację parametrów życiowych co 2 godziny, weryfikację diurezy. W razie dalszego wzrostu temperatury lub pogorszenia stanu – powiadomić lekarza dyżurnego.
Taki sposób przekazu pozwala uniknąć nieporozumień, zyskać czas i zwiększyć bezpieczeństwo pacjentki a wszystko to przy użyciu prostego narzędzia, które może zostać opanowane przez każdego członka zespołu.
Co mówi nauka o skuteczności SBAR?
Choć intuicyjnie można założyć, że uporządkowana komunikacja przynosi korzyści, warto zapytać: czy skuteczność SBAR została potwierdzona badaniami naukowymi? Odpowiedź brzmi: tak, choć z pewnymi zastrzeżeniami.
W 2018 roku opublikowano systematyczny przegląd literatury w czasopiśmie BMJ Open, analizujący wpływ wdrożenia SBAR na bezpieczeństwo pacjentów. Przegląd objął 11 badań, w których oceniano skutki zastosowania SBAR w różnych kontekstach klinicznych od oddziałów szpitalnych po sytuacje nagłe. Wyniki okazały się obiecujące: w ośmiu badaniach odnotowano istotną poprawę wskaźników bezpieczeństwa pacjenta, takich jak zmniejszenie liczby błędów medycznych czy szybsze rozpoznanie stanów zagrożenia życia. W pozostałych przypadkach zaobserwowano poprawę jakości komunikacji i kultury organizacyjnej, choć bez wyraźnej zmiany wskaźników klinicznych. Tylko jedno z analizowanych badań wykazało pogorszenie bezpieczeństwa, co mogło wynikać z błędów w implementacji narzędzia.
Autorzy przeglądu podkreślają, że choć SBAR jest skuteczne, jego wdrożenie wymaga odpowiedniego przygotowania zespołu, szkoleń oraz dostosowania narzędzia do specyfiki danego środowiska pracy. Samo wprowadzenie formularza lub struktury nie wystarczy, kluczowe znaczenie ma świadomość i zaangażowanie personelu, który z SBAR korzysta.
SBAR jako element kultury bezpieczeństwa
SBAR to coś więcej niż tylko cztery litery. To wyraz zmiany podejścia do komunikacji w ochronie zdrowia, odejścia od chaotycznych rozmów i nieformalnych „szeptanek” na korytarzu w stronę świadomego, odpowiedzialnego przekazu informacji. Dzięki SBAR każdy członek zespołu, niezależnie od stażu czy funkcji może jasno i skutecznie zakomunikować problem oraz zaproponować dalsze działania.
To szczególnie istotne w sytuacjach, gdy presja czasu, zmęczenie lub stres mogą obniżać jakość decyzji klinicznych. SBAR daje ramy, które chronią zarówno pacjenta, jak i personel.
SBAR w polskich realiach
Choć SBAR coraz częściej pojawia się w polskich placówkach, wciąż nie jest narzędziem powszechnie stosowanym. Często pojawiają się bariery organizacyjne, brak szkoleń lub opór przed „nowym sposobem raportowania”. Tymczasem doświadczenia szpitali, które zdecydowały się na wdrożenie SBAR, pokazują, że nie tylko poprawia się jakość komunikacji, ale również wzrasta satysfakcja zawodowa i poczucie wspólnej odpowiedzialności za bezpieczeństwo pacjenta.
Mała zmiana, duży efekt
Wprowadzenie SBAR nie wymaga rewolucji. To mały krok, który może przynieść ogromne korzyści od poprawy komunikacji, przez redukcję stresu w zespole, po realne zwiększenie bezpieczeństwa pacjentów. SBAR sprawdza się zarówno w sytuacjach nagłych, jak i w codziennej rutynie oddziałowej np. podczas przekazywania zmiany.
Choć badania naukowe wciąż są rozwijane, obecny stan wiedzy pozwala z całą odpowiedzialnością stwierdzić: SBAR działa. I warto, aby stał się standardem nie tylko w teorii, ale przede wszystkim w praktyce.
Materiały źródłowe:
Martínez-Fernández MC, Castiñeiras-Martín S, Liébana-Presa C, Fernández-Martínez E, Gomes L, Marques-Sanchez P. SBAR Method for Improving Well-Being in the Internal Medicine Unit: Quasi-Experimental Research. Int J Environ Res Public Health. 2022 Dec 14;19(24):16813. doi: 10.3390/ijerph192416813. PMID: 36554696; PMCID: PMC9778833.
Müller M, Jürgens J, Redaèlli M, Klingberg K, Hautz WE, Stock S. Impact of the communication and patient hand-off tool SBAR on patient safety: a systematic review. BMJ Open. 2018 Aug 23;8(8):e022202. doi: 10.1136/bmjopen-2018-022202. PMID: 30139905; PMCID: PMC6112409
Autor: Dr n. o zdr. Magdalena Korżyńska-Piętas, Prof. UM
Może Cię zainteresować również:
Krótka kaniula – czas na zmianę? Co mówią najnowsze zalecenia
Jak długo można bezpiecznie pozostawić wenflon w żyle? Przez lata pielęgniarki rutynowo wymieniały krótką kaniulę co kilka dni, kierując się dawnymi zaleceniami. Dziś coraz więcej badań pokazuje, że to podejście się zmienia – a kluczowe staje się indywidualne podejście i ocena pacjenta.
Kierunek przecierania skóry: czy ma znaczenie? Rozwiewamy wątpliwości
Czy naprawdę kierunek przecierania skóry ma znaczenie – od góry do dołu, czy odwrotnie? To pytanie często pojawia się zarówno w codziennej pielęgnacji, jak i podczas procedur medycznych. W tym artykule rozwiewamy wątpliwości dotyczące tego tematu!
Mężczyźni w pielęgniarstwie – między statystyką, stereotypem a zmianą systemową
Choć pielęgniarstwo od dekad kojarzy się z zawodem kobiecym, coraz więcej mężczyzn decyduje się na tę ścieżkę kariery. Jakie wyzwania napotykają, z jakimi stereotypami się mierzą i czy ich obecność może wpłynąć na pozytywne zmiany w systemie opieki zdrowotnej?
Starsze pielęgniarki jako fundament rozwoju młodych koleżanek z zawodu
W świecie, gdzie praktyka często wyprzedza teorię, rola doświadczonych pielęgniarek staje się fundamentem nie tylko dla bezpieczeństwa pacjentów, ale i rozwoju całego zespołu. Jak starsze pielęgniarki kształtują nowe pokolenie profesjonalistek?
Prawne i etyczne aspekty tatuaży wśród pielęgniarek
Tatuaże wśród personelu medycznego to temat, który wciąż budzi emocje – nie tylko estetyczne, ale też prawne i etyczne. Czy pielęgniarka może mieć widoczny tatuaż? Czy pracodawca ma prawo tego zabronić? A co z zaufaniem pacjentów? W artykule przyglądamy się przepisom, praktyce i granicom, których warto być świadomym.
Mentoring w pielęgniarstwie: przegląd najnowszych trendów i perspektyw
Jak doświadczone pielęgniarki wspierają młodsze koleżanki? Jakie nowoczesne formy mentoringu pojawiają się w szpitalach i przychodniach? Poznaj najnowsze trendy i sprawdź, dlaczego mentoring staje się kluczem do lepszej opieki i większego zadowolenia z pracy w zawodzie pielęgniarki.
Krótka kaniula – czas na zmianę? Co mówią najnowsze zalecenia
Kierunek przecierania skóry: czy ma znaczenie? Rozwiewamy wątpliwości
SBAR – narzędzie, które może ratować zdrowie i życie
Mężczyźni w pielęgniarstwie – między statystyką, stereotypem a zmianą systemową
Starsze pielęgniarki jako fundament rozwoju młodych koleżanek z zawodu
Trzy pokolenia, jeden dyżur - jak X, Y i Z dogadują się w zespole?
Blisko dziecka w spektrum. Pielęgniarka w świecie dziecka z autyzmem.
Przyczyny zachowań agresywnych u pacjentów – co powinna wiedzieć pielęgniarka?
Dlaczego dorośli decydują się na pielęgniarstwo?
Jak przetrwać egzaminy końcowe? Maksimum efektów, minimum stresu
Odwodnienie – cichy wróg twojej koncentracji, pamięci i samopoczucia na dyżurze
Krok po zdrowie: jak zwykły spacer redukuje ryzyko przewlekłego bólu pleców
Post przerywany a praca zmianowa – czy to da się pogodzić?
Regeneracja w rytmie nocnym: drzemki jako narzędzie wspierające dobrostan i bezpieczeństwo
Dlaczego nadwaga jest powszechna wśród pielęgniarek i jak to naprawić?
