Kierunek przecierania skóry: czy ma znaczenie? Rozwiewamy wątpliwości

Wśród personelu pielęgniarskiego nie brakuje dyskusji na temat tego, czy podczas dezynfekcji skóry lepiej przecierać ją ruchem pionowym (od góry do dołu lub odwrotnie), czy też ruchem okrężnym. Zwolennicy ruchu „z dołu do góry” lub „z góry do dołu” czasem argumentują, że kierunek ten powinien być zgodny lub przeciwny do naturalnego przepływu krwi w żyłach, aby rzekomo ograniczyć przemieszczanie drobnoustrojów.

Przede wszystkim jednak ważne jest, by zrozumieć, że:

• Przecieranie skóry preparatem do dezynfekcji działa na jej powierzchni, eliminując drobnoustroje z naskórka i najbliższych okolic. Nie ma więc fizjologicznej możliwości wpływania na przepływ krwi w naczyniach

• Kontrowersje wynikają raczej z intuicyjnych skojarzeń z anatomią żył niż z faktów naukowych i rzeczywistych mechanizmów działania preparatów do dezynfekcji.

Wytyczne WHO i polskie rekomendacje — ruch okrężny od środka (planowanego miejsca nakłucia skóry) na zewnątrz:

• Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO): bezpieczeństwo wytworzenia dostępu naczyniowego wymaga dezynfekcji skóry przez przecieranie preparatem do dezynfekcji od punktu planowanego wkłucia na zewnątrz, ruchem okrężnym.

• Zgodnie ze Standardami Polskiego Towarzystwa Transfuzjologii Klinicznej i Immunologii (PTTKI), niezbędne jest dokładne i systematyczne przecieranie skóry, aby zapobiec przeniesieniu drobnoustrojów do miejsca wkłucia.

Inne, ważne informacje:

Choć dyskusja na temat kierunku przecierania skóry jest popularna, warto pamiętać, że dla skutecznej dezynfekcji istotniejsze są też inne czynniki:

• Dezynfekcja odpowiednio dużego pola:

Należy zawsze przecierać skórę na odpowiednio szerokim obszarze wokół planowanego miejsca wkłucia — nie ograniczając się jedynie do samego punktu wkłucia (np. dla wkłuć obwodowych to ok. 5 cm, a w przypadku nakłucia portu naczyniowego – ok. 8 – 10 cm; należy brać pod uwagę wielkość potencjalnego pola zabiegowego wynikającą np. z wieku i rozmiarów pacjenta).

Zapewnia to usunięcie bakterii z sąsiednich obszarów, które mogą stanowić źródło zakażenia.

• Odczekanie czasu działania preparatu do dezynfekcji (czas ekspozycji skóry na preparat dezynfekcyjny):

Po przecieraniu skóry należy pozwolić preparatowi wyschnąć i zadziałać — zwykle jest to około 30 sekund do 1 minuty, w zależności od preparatu (należy brać pod uwagę wytyczne producenta). Nakłucie skóry przed wyschnięciem środka dezynfekcyjnego zmniejsza skuteczność dezynfekcji oraz powoduje ryzyko zawleczenia preparatu do naczynia krwionośnego, a co za tym idzie podrażnienia śródbłonka naczynia, skutkujące jego stanem zapalnym.

• Zakaz dotykania odkażonego pola:

Po dezynfekcji nie wolno dotykać ponownie przetartego miejsca. Zwiększa to ryzyko kontaminacji.

• Zalecana technika dezynfekcji skóry

  • Nasącz sterylny gazik preparatem dezynfekcyjnym przeznaczonym do odkażania skóry przed procedurami inwazyjnymi lub skorzystaj z gotowego kompresu nasączonego właściwym preparatem, zarejestrowanego do tego celu.

  • Zacznij przecierać skórę od środka, czyli bezpośrednio nad planowanym punktem wkłucia.

  • Wykonuj ruchy okrężne, stopniowo rozszerzając obszar przecierania na zewnątrz.

  • Nie wracaj na już przetarte powierzchnie, by nie przenosić bakterii.

  • Pozwól, aby skóra wyschła naturalnie, zachowując czas działania preparatu do dezynfekcji (zazwyczaj minimum 30 sekund do 1 minuty).

  • Nie dotykaj ponownie przetartego miejsca przed wkłuciem.

UWAGA: Nie ma jednoznacznych, mocnych dowodów naukowych wskazujących, że konkretny kierunek przecierania skóry (np. okrężny vs. pionowy) jest wyraźnie lepszy pod względem skuteczności dezynfekcji czy redukcji zakażeń.

Wytyczne WHO czy polskie rekomendacje, opiera się na doświadczeniu klinicznym i najlepszych praktykach, które minimalizują ryzyko rozprzestrzeniania drobnoustrojów. Stąd ruch okrężny od środka na zewnątrz jest rekomendowany jako najbardziej logiczny i systematyczny sposób, który zapewnia dokładne pokrycie skóry preparatem do dezynfekcji.

Natomiast brak jest wysokiej jakości randomizowanych badań porównujących efektywność różnych technik przecierania skóry przy kaniulacji lub pobieraniu krwi.

Podsumowując: Technika okrężna od środka na zewnątrz jest rekomendowana jako standard praktyki — minimalizuje ryzyko „rozprzestrzeniania” drobnoustrojów.

Autor: Agata Kucharska-Bartocha

Recenzent: mgr Maria Budnik-Szymoniuk