Prawne i etyczne aspekty tatuaży wśród pielęgniarek

Wizerunek pielęgniarki wciąż bywa postrzegany przez pryzmat stereotypów: czysta biel uniformu, nienaganna aparycja, „neutralność” w wyrazie zewnętrznym. Tymczasem współczesna kadra pielęgniarska to osoby o różnorodnych tożsamościach, stylach życia i ekspresji, w tym również wyrażonej poprzez tatuaże. Pojawia się pytanie: czy tatuaże u pielęgniarek są tylko kwestią osobistej estetyki, czy też problemem prawnym i etycznym w kontekście wykonywania zawodu zaufania publicznego?

Tatuaże a kodeks etyki zawodowej

W polskim i międzynarodowym Kodeksie Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej nie znajdziemy zapisów bezpośrednio zakazujących tatuowania ciała. Jednak kluczowym pojęciem pozostaje tu godność zawodu i reprezentowanie środowiska pielęgniarskiego w sposób budzący zaufanie publiczne. Pielęgniarka powinna „swym postępowaniem dbać o dobre imię zawodu” – co bywa interpretowane w różny sposób przez przełożonych i opinię społeczną.

W praktyce oznacza to, że decyzja o widocznych tatuażach nie jest oceniana zero-jedynkowo, ale w kontekście:

• miejsca pracy (oddział pediatryczny vs. izba przyjęć),

• widoczności i treści tatuażu,

• reakcji pacjentów i rodzin,

• polityki instytucji (publiczna vs. prywatna placówka medyczna).

Stygmatyzacja i wizerunek społeczny

Badanie Lee, Newby i Lee (2023) opublikowane w British Journal of Nursing jednoznacznie wskazuje, że pielęgniarki z widocznymi tatuażami bywają postrzegane jako mniej profesjonalne – niezależnie od swoich kompetencji. Autorzy analizują reakcje pacjentów, które często mają podłoże kulturowe i pokoleniowe: u starszych chorych pojawia się nieufność, podczas gdy młodsze pokolenia reagują neutralnie lub wręcz pozytywnie.

Stygmatyzacja ma realne konsekwencje – zarówno w relacji z pacjentem, jak i w ocenie przełożonych, możliwości awansu czy tworzeniu relacji w zespole. Choć tatuaż nie wpływa na jakość opieki, może obniżać zaufanie u odbiorcy usług medycznych, jeśli wpisuje się w utrwalony schemat społeczny „nieprofesjonalizmu”.

Aspekty prawne – brak bezpośrednich regulacji, ale nie całkowita swoboda

W polskim prawie brak jest przepisów zakazujących posiadania tatuaży przez osoby wykonujące zawody medyczne, w tym pielęgniarki. Nie istnieją także regulacje w ustawie o zawodzie pielęgniarki i położnej, które odnosiłyby się do wyglądu zewnętrznego pracownika medycznego.

Jednakże wiele regulaminów wewnętrznych szpitali i prywatnych podmiotów leczniczych zawiera zapisy dotyczące dress code’u i wizerunku zawodowego, co może obejmować także zakaz eksponowania tatuaży – zwłaszcza w przypadku treści uznanych za kontrowersyjne, agresywne, seksualne lub religijno-polityczne.

Warto podkreślić, że:

• pracodawca ma prawo wymagać zakrywania tatuaży w pracy, jeśli uzna to za istotne ze względu na dobro pacjenta lub wizerunek placówki,

• pielęgniarka, która nie podporządkuje się takim wytycznym, może zostać uznana za naruszającą dyscyplinę pracy – choć spór o to może zakończyć się dopiero przed sądem pracy.

Tatuaż a autonomia jednostki

Z etycznego punktu widzenia tatuaż jest wyrazem autonomii cielesnej i tożsamości indywidualnej. Pielęgniarka – jak każdy obywatel – ma prawo do decydowania o własnym wyglądzie. Jednak ten wybór musi zostać zrównoważony z rolą zawodową, która wymaga budowania relacji opartych na zaufaniu, profesjonalizmie i neutralności.

W świetle współczesnych standardów etycznych (m.in. ICN Code of Ethics for Nurses), podkreśla się znaczenie równego traktowania w środowisku pracy, niezależnie od wyglądu, stylu życia czy wyznawanych wartości. Oznacza to, że stygmatyzacja ze względu na tatuaże może być formą dyskryminacji światopoglądowej lub estetycznej, która stoi w sprzeczności z zasadami równości i szacunku.

Granica między ekspresją a obowiązkiem zawodowym

Tatuaże wśród pielęgniarek to nie tylko kwestia gustu czy mody. To złożony temat na styku prawa pracy, etyki zawodowej, oczekiwań społecznych i wolności jednostki. Choć prawo nie zabrania tatuowania się, rzeczywistość zawodowa może stawiać ograniczenia – nie wprost, lecz poprzez normy kulturowe i instytucjonalne.

Ważne jest, by środowisko pielęgniarskie – zarówno osoby wykonujące zawód, jak i kadra zarządzająca – potrafiło prowadzić otwartą i wyważoną dyskusję. Bo profesjonalizm nie tkwi w braku tuszu na skórze, ale w kompetencjach, empatii i odpowiedzialności za pacjenta.

Materiały źródłowe:

• Lee M, Newby K, Lee A. Nurses with visible tattoos and the issue of stigmatisation by the public. Br J Nurs. 2023 Nov 9;32(20):1010-1011. doi: 10.12968/bjon.2023.32.20.1010. PMID: 37938985.

• International Council of Nurses. The ICN Code of Ethics for Nurses. Geneva: ICN; 2021. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. z 2011 r. Nr 174, poz. 1039, z późn. zm.).

Autor: Agata Kucharska - Bartocha