Mam licencjat i co dalej? Ścieżka kształcenia kadry pielęgniarskiej w Polsce cz. 1

Ukończenie studiów licencjackich to ważny krok w zawodowej drodze pielęgniarki lub pielęgniarza, ale jednocześnie dopiero początek wielu możliwości rozwoju. Dzisiejsze pielęgniarstwo wymaga od nas nie tylko doświadczenia, ale także stałego podnoszenia kwalifikacji, aby sprostać wyzwaniom zmieniającego się systemu ochrony zdrowia i rosnącym oczekiwaniom pacjentów. Jakie są kolejne kroki edukacyjne po licencjacie? Jak świadomie zaplanować swoją karierę?

Studia magisterskie – krok do samodzielności i rozwoju zawodowego

Naturalną kontynuacją ścieżki edukacyjnej jest rozpoczęcie studiów magisterskich na kierunku pielęgniarstwo (studia II stopnia). Po ich ukończeniu uzyskuje się tytuł magistra pielęgniarstwa, który nie tylko zwiększa możliwości awansu zawodowego (np. na stanowiska kierownicze), ale także pozwala na prowadzenie bardziej samodzielnych działań pielęgniarskich, w tym ordynowanie niektórych leków i wypisywanie recept w określonych przypadkach (zgodnie z obowiązującymi przepisami). Studia magisterskie to również szansa na pogłębienie specjalistycznej wiedzy w takich obszarach jak: pielęgniarstwo ratunkowe, pediatryczne, geriatryczne, anestezjologia i intensywna terapia oraz zdrowie publiczne.

Studia podyplomowe – poszerzanie kompetencji

Studia podyplomowe to forma kształcenia dostępna zarówno dla pielęgniarek z tytułem magistra, jak i licencjata pielęgniarstwa. Warunkiem podjęcia studiów podyplomowych jest ukończenie studiów wyższych na kierunku związanym z ochroną zdrowia, jednak nie zawsze wymaga się dyplomu magistra, co czyni tę ścieżkę atrakcyjną również dla osób ze stopniem licencjata. Dzięki studiom podyplomowym pielęgniarki mogą w stosunkowo krótkim czasie zdobyć nowe kwalifikacje i poszerzyć swoje kompetencje w takich obszarach jak zarządzanie w ochronie zdrowia, edukacja zdrowotna, psychologia w opiece zdrowotnej, żywienie kliniczne. Warto podkreślić, że wymagania rekrutacyjne mogą się różnić w zależności od uczelni lub instytucji oferującej kształcenie, dlatego przed zapisaniem się warto dokładnie zapoznać się z warunkami.

Kursy specjalistyczne – od razu po licencjacie

Osoby, które ukończyły studia licencjackie, mogą od razu rozpocząć kursy specjalistyczne, które pozwalają w krótkim czasie (zwykle kilku miesięcy) zdobyć nowe, praktyczne umiejętności w węższym zakresie. Przykłady takich kursów to:

• kurs EKG,

• leczenie ran,

• szczepienia ochronne,

• resuscytacja krążeniowo-oddechowa i opieka w stanach zagrożenia życia.

Kursy specjalistyczne zwiększają bezpieczeństwo pacjenta i umożliwiają rozwijanie umiejętności, które są bardzo przydatne podczas codziennej pracy na dyżurach.

Kursy kwalifikacyjne – po zdobyciu doświadczenia zawodowego

Aby rozpocząć kursy kwalifikacyjne, pielęgniarka musi przepracować co najmniej 6 miesięcy w zawodzie. Kursy te przygotowują do wykonywania bardziej zaawansowanych zadań w wybranym obszarze, np. w anestezjologii i intensywnej terapii, pielęgniarstwie operacyjnym czy środowiskowo-rodzinnym. Ich ukończenie pozwala na podjęcie nowych obowiązków i często wiąże się z możliwością awansu lub podjęcia pracy w specjalistycznych oddziałach.

Kursy kwalifikacyjne trwają zwykle od kilku miesięcy do roku, w zależności od wybranego zakresu tematycznego i formy zajęć (część teoretyczna i praktyczna). Po ukończeniu kursu i zdaniu egzaminu końcowego pielęgniarka uzyskuje zaświadczenie, które uprawnia ją do samodzielnego wykonywania zadań charakterystycznych dla danej dziedziny.

Szkolenie specjalizacyjne – droga do tytułu specjalisty

Specjalizacja, zgodnie z ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej, nosi formalnie nazwę „szkolenia specjalizacyjnego prowadzącego do uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa”. Umożliwia ono zdobycie najwyższych kompetencji w określonej dziedzinie i otwiera drogę do awansu, większej samodzielności oraz często wyższego wynagrodzenia.

Aby rozpocząć specjalizację, pielęgniarka musi:

• posiadać prawo wykonywania zawodu,

• mieć co najmniej 2 lata doświadczenia zawodowego w pracy w zawodzie pielęgniarki (liczonych od momentu uzyskania prawa wykonywania zawodu),

• nie jest wymagane wcześniejsze ukończenie kursów kwalifikacyjnych, ale posiadanie ich może ułatwić naukę i praktykę w wybranej dziedzinie.

Szkolenie trwa zwykle od 18 do 24 miesięcy, kończy się egzaminem państwowym organizowanym przez Centrum Egzaminów Medycznych i umożliwia uzyskanie tytułu specjalisty.

Aktualna lista specjalizacji w pielęgniarstwie obejmuje:

• Pielęgniarstwo anestezjologiczne i intensywnej opieki,

• Pielęgniarstwo chirurgiczne,

• Pielęgniarstwo geriatryczne,

• Pielęgniarstwo internistyczne,

• Pielęgniarstwo onkologiczne,

• Pielęgniarstwo operacyjne,

• Pielęgniarstwo opieki długoterminowej,

• Pielęgniarstwo opieki paliatywnej,

• Pielęgniarstwo pediatryczne,

• Pielęgniarstwo psychiatryczne,

• Pielęgniarstwo ratunkowe,

• Pielęgniarstwo rodzinne,

• Ochrona zdrowia pracujących.

Szkolenia specjalizacyjne organizują akredytowane ośrodki szkoleniowe – ich aktualna lista znajduje się w Systemie Monitorowania Kształcenia Pracowników Medycznych (SMK), przez który należy składać wnioski o udział w szkoleniu.

Warto wiedzieć: w środowisku pielęgniarek i położnych trwają dyskusje o planowanej zmianie przepisów, która miałaby wydłużyć minimalny wymagany staż pracy do 5 lat doświadczenia zawodowego przed rozpoczęciem szkolenia specjalizacyjnego. Na razie nie weszły jednak w życie żadne zmiany w tym zakresie.

W następnej części artykułu omówimy dodatkowe zagadnienia, a mianowicie:

• nowe specjalizację i co może się zmienić w tym temacie

• doktorat i jego wpływ na rozwój pielęgniarstwa

• kursy i szkolenia zagraniczne

• rozwój osobisty i kompetencje miękkie

Materiały źródłowe:

• Ministerstwo Zdrowia. (2024). Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szkoleń specjalizacyjnych pielęgniarek i położnych. Warszawa: MZ.

• Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych. (2023). Raport o stanie pielęgniarstwa w Polsce. Warszawa: NIPiP.

• Kowalska, A., Nowak, M. (2023). Edukacja podyplomowa pielęgniarek – wyzwania i kierunki rozwoju. Pielęgniarstwo XXI wieku, 12(4), 45–53.

• Baran, J., Majchrzak, A. (2022). Kształcenie podyplomowe pielęgniarek w Polsce – analiza aktualnych trendów. Nursing Education, 10(3), 102–110.

• Szymańska, E., Piotrowska, K. (2023). Perspektywy rozwoju specjalizacji pielęgniarskich – nowe wyzwania. Polski Przegląd Pielęgniarski, 39(2), 78–85.

• Nowicki, A., Grabowski, K. (2024). Rola doktoratu w rozwoju zawodowym pielęgniarek – doświadczenia i możliwości. Nauka i Praktyka w Pielęgniarstwie, 15(1), 5–12.

• Kowalczyk, P., Zając, M. (2022). Szkolenia zagraniczne dla polskich pielęgniarek – szanse i wyzwania. International Journal of Nursing Studies, 58(6), 150–158.

• Wiśniewski, T. (2024). Znaczenie kompetencji miękkich w pracy pielęgniarki i pielęgniarza. Medycyna Praktyczna Pielęgniarstwo, 29(1), 15–20.

Autor: mgr Agata Kucharska-Bartocha